Türkçeye Fransızca pavillon kelimesinden aktarılan pavyon, birincil anlamıyla mimari bir terimdir. Bize göre pavyon, gündelik hayatın kesintiye uğradığı ya da bittiği var sayılan saatlerde, gün içinde ve gündemde olanı, anlatırken dans edilen, alkol tüketilen, para harcanan, para kazanılan, aşık olunan, kavga edilen, yani bir nevi insanların mutsuzluklarından ve tüm karamsarlıklarından sıyrılma yeridir. Sanılanın aksine, gözlemlerimiz ve araştırmalarımız ışığında, pavyon ve gazinolar, kendi çalışanları ve müşterileriyle epey renkli dünyalar.
Genelde insanların kafasında canlanan para tuzağı, kötü insanların takıldığı, silahların konuştuğu ve ışıkların cenneti olarak hayal edilen pavyonların aslında gerçeği yansıtmadığını ve toplum içinde ne kadar yanlış itibar uyandırdığını araştırmalarımızda gözlemledik. Bizlere göre bunun en temel sebebi illegal bir iş olmamasına rağmen, sanki pavyona giden insanların bir suç işlemişcesine bunu konuşmak istememesi ve pavyon sahiplerinin kendilerini ifade etmemesi. Tabiki bunların yanı sıra, kültürel semboller ve normlar da büyük etkenler olarak rol oynuyor.
https://www.youtube.com/watch?v=hYayJFPipRs
Pavyon Kültürü
Pavyon; 1980’li yıllara kadar melodram sineması ile yetişmiş kuşakların hafızasında, kader kurbanı kadınlar, mutsuz erkekler, assoliste âşık işletme sahiplerinin mekânı olan bir pavyon imgesinin varlığından söz etmek mümkündür. Oysa pavyon bundan farklı olarak, temizlik işleri ile uğraşanları, ahçısı, mezecisi, güvenlik görevlileri, garson ve komileri, sazcıları ve dansçı kadınları, vestiyer görevlisi, sigara ve çiçek satıcıları ve müdavimleriyle kendine özgü bir ritme ve pratiklere sahip bir yaşam alanıdır.
Ankara’da Maltepe, Esat, Çankırı Caddesi, Rüzgarlı Sokak ve Cebeci’ye dağılmış olan, benzer pavyonların pratikleri arasında da farklılıklar görülmesi doğaldır. Pavyon, gazino, gece kulübü arasındaki ayrımı öğrenmeye çalıştığınızda ise farklı cevaplar gelir: “pavyon hoş kaçmıyor, gazino demek daha doğru” ya da “işletmeyi pavyon diye açamıyoruz” ya da “Pavyonda kons olur, gece kulübünde revü olur, gazinoda müzikli dinleti”. Pavyonların, eğlence unsuru dışında çok önemli bir yeri mevcut Başkent için. Pavyon ve gazinoların bir diğer önemi, geçmişten bugüne, İç Anadolu bölgesinde, esnaflar ve iş adamları için, birbirlerini eğlenirken tanıdıkları, birbirlerini tanıdıkça birbirleriyle daha sık ve daha güçlü ticari bağlar kurdukları işletmeler olmalarıdır.
https://www.youtube.com/watch?v=OmSBTydofX0
Pavyonların Sosyolojik Yeri
Pavyonların toplumda oluşturduğu kötü algının temel sebebi aslında bu yerlerin normatik olarak tabusal olmasından kaynaklanıyor. Bu haberi sizlere iletebilmek için görüştüğümüz ve isminin saklı kalmasını rica eden işletme sahibi, pavyonların eskiden çok daha ağır ve küçük bir kesime hitap ettiğini bizlere aktardı. Bu değişimi, hizmet, müzik ve çalışan bazında bizlere aktaran işletme sahibi, pavyonların ve gazinoların her şeyleriyle değiştiğini dile getirdi. Eski klişelere değinen işletme sahibi, artık pavyonların, kocaman papyonlar takan garsonların çalıştığı, Rus uyruklu revü kızlarının dans ettiği yerler olmadığını dile getirmekle birlikte, bu kültürlerin sıkışıp kaldığını ve hiç ileri gitmediğini savundu. Bar ve gazinoların bu denli değişmesinin en büyük nedeni ise, kaşık havalarının popüler olması. İşletme sahibi, kaşık havalarının bu denli popüler olmasının sebebi olarak, Türk insanının duygusal boşluğunu gösteriyor. İşletme sahibi, aynı zamanda, bu tarz işletmelere müşterilerin büyük sır kapıları ardında gelme nedeninin ise, mutsuzluk ve insanların, genel olarak, kendi evlerinde bulamadıklarını bu işletmelerde bulma nedeninden kaynaklandığını öne sürüyor.
İşletme sahibi, işletmelerinin öneminin, çağımızdaki anlık zevklerin değerinin artmasıyla paralel olarak arttığını dile getiriyor. Kendi işletmelerinin, pavyon, gazino, bar ve gece kulüplerinden harmanladığını aktaran işletme sahibi, bu denklemle birlikte, müşteri profillerinin de bizlerin hayallerinin ötesinde, bir hayli geniş olduğunu öne sürüyor.
Kültürle Gelişen İşletmeler
Sohbetimiz sırasında, işletme sahibi, yurtdışında da Ankara’daki işletmelerle konsept olarak özdeşen yerler olduğunu tarafımıza aktardı. Ancak, ülkelerin kültürel yapıları itibari ile bu işletmelerin, içinde bulunduğu ülkeye ve insanına göre şekil aldığını tarafımıza iletti. Aynı zamanda, kendilerinin de yurtdışına sürekli olarak çıktığını, ve bu işletmeleri ziyaret ederek, bu yabancı işletmelerin pozitif tarafları ile kendi zayıf noktalarını iyileştirme gayretinde bulundurduklarını bizlere aktardı. Bu durum, pavyonların başkent kültürünün bir parçası olduğunu bir kez daha gözler önüne seren cinsten.
https://www.youtube.com/watch?v=v8_65e1qcNA
Pavyonlar Arası Hiyerarşi
Özellikle Ankara gece hayatında geniş bir kitlenin gittiği pavyonların araştırmamız sırasında kendi içinde hiyerarşiye sahip olduğunu ve bu doğrultuda hizmetlerde farklılık gösterdiğini öğrendik.
Örneğin, üst seviye bir pavyona gittiğinizde orada yediğiniz içtiğiniz şeylere ödediğiniz ücretten tutun da garsonlarla muhattap olma şeklinize kadar olan her şey ince elenip sık dokunuyor. Çalışan kadınlara ve sanatçılara dokunmanın kesinlikle hoş karşılanmadığı bu ortamlarda sanılanın aksine nezih bir ortam var.
Daha alt seviyede pavyonlara ise Telebar deniliyor ve burada daha rahat bir ortam mevcut. Bu işletmeler, gündelik hayatımızda hepimizin aşina olduğu gece kulüplerini, çalınan müziklerle, mimari tarzı ve müşteri profili ile bir hayli andırıyor. Orada çalışan kadınlarla iletişim kurmak daha kolay ve bütçe olarak da daha uygun.
Kaliteli Çalışanlar
Bu haberi sizlere iletebilmek için görüştüğümüz pavyon sahibiyle tanışınca pavyonlar hakkında ilk şaşkınlığımızı yaşadığımızı söylebiliriz. Çünkü kendisi oldukça spor giyimli, eğitimli ve kibar bir insandı. İsmini vermek istemeyen pavyon sahibinden öğrendiğimiz bilgilere göre pavyonlardaki çalışan insanların sanılan aksine “kader mahkumu” olmadığı aksine orada çalışan kadınların bazılarının gündüz, herkes için normal olan ve saygın bir işe sahip olduğunu, aynı zamanda aralarında üniversite öğrencilerinin de bulunduğunu bizlerle paylaştı. Sanılanın aksine, işletmeci, Ankara’ya yakın illerden bile bazı çalışanlarının kısa bir yolculuğun ardından işletmelerinde çalıştıklarını dile getirdi.
Üst seviye pavyonlarda çalışan kadınların ise yabancı ülkelerden ajanslar aracılığıyla geldiği, çoğunun üniversite mezunu, yabancı dil bilen kadınlar olduğunu öğrendiğimizde açıkcası çok şaşırdık. Akla ilk gelenin aksine, bu tarz üst seviye işletmelerde çalınan müzik de bir hayli şaşırtıcı. Bu tarz bir işletmeye gittiğinizde beklediğiniz oyun havaları ise bir daha düşünün. İşletme sahibinin tarafımıza aktardığı gibi, kaşık havalarının ünlü olması, köklü gazino ve pavyon kuruluşlarından çok daha sonra gelişen bir durum. Kaşık havalarının popülerliği ile birlikte, yeni açılan ve mevcut bazı işletmeler bu modele uyum sağladı, ancak çoğu köklü işletme, kuruldukları düzende çalışmaya devam etmekte. Köklü bir işletmeye gittiğinizde karşınıza çıkacak manzara, klasik bir bas gitar, elektronik gitar, bateri seti ve solistten oluşan bir grup olmakla birlikte, Cem Karaca, Barış Manço gibi büyük sanatçıların eserlerini sizlere dinletme fırsatı sağlayacak cinsten. Bu dinletilerden sonra ise sizleri şaşırtacak sürpriz, hem erkek, hem de kadınların sahne aldığı profesyonel dans gösterileri olabilir.
