Sivas Kongresi 1. Dünya Savaşı ile kaybedilen toprakların geri alınmasını sağlamak amacıyla Mustafa Kemal Paşa’nın Amasya Genelgesinde yaptığı çağrı ile toplamıştır. Kaybedilen toprakların sadece alınması değil bağımsızlık da temel esaslar arasındadır. Bu duruma yönelik topyekûn bir katılımı sağlayarak ulus temsilcileri ile 4 Eylül 1919 – 11 Eylül 1919 tarihleri arasında Sivas Kongresi toplanmıştır. Kongre kararları Erzurum Kongresi kararlarının daha kapsamlı ve tüm vatanı kapsayacak ölçüde olan halidir. Bu içeriği ile kongre Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun temelini oluşturmaktadır.
İstanbul Hükumeti ve işgal güçlerinin baskıları nedeniyle Sivas Kongresi’ne beklenen katılım sağlanamamıştır. Mustafa Kemal hakkında İstanbul Hükumeti tarafından tutuklama kararı çıkartılmış, Elazığ Valisi Ali Galip’in kongreyi basacağı ve Fransızların Sivas’ı işgal edeceği iddiaları yayılmıştır. Temsil Heyeti, Erzurum Kongresi’nde seçilen, Heyet-i Temsiliye tarafından seçilen ve Sivas Kongresi’nde seçilenler tarafından oluşuyordu. Temsil Heyeti 16 kişiden oluşurken, ilk başta çeşitli itirazlara seçilmek istenmemesine karşın heyetin başına Mustafa Kemal seçildi.
Sivas kongresi ile kongreler dönemi kapanmış, Misak-ı Milli hükümleri netleştirilmiştir. Aynı zamanda seçilen Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eden tek kurul haline gelmiş, bu şekilde milli birlik büyük ölçüde sağlanmıştır. Bu birlik ruhu dahilinde, ulusal direniş tüm vatan sınırları dahilinde örgütlenmeye başlamıştır. Direnişin önderliği için Mustafa Kemal Paşa benimsenmiş, gücünü ulustan alan yeni bir otorite oluşmuştur.
Sivas Kongresi İçeriği
Sivas Kongresi ile Erzurum Kongresi kararları tüm ulusu kapsar niteliğe bürünmüştür. Sivas Kongresi’nin ilk kararı Erzurum Kongresi kararlarını benimsemek olmuştur. Bu nedenle kongre daha kısa sürmüştür. Delegeler arasında büyük bir çoğunluk Amerikan manda ve himayesini savundu. Mustafa Kemal Paşa Amerikan mandasının Türk milleti açısından uygun olmadığını anlatarak delegeleri ikna etti (Mustafa Kemal’in Sivas Kongresi açılışında yaptığı konuşmaya erişmek için tıklayınız). Böylece manda ve himayecilik, Mondoros Mütarekesi reddedilmiş, tam bağımsızlık ve ulus egemenliği temel ilkeler olmuştur. Milli direniş örgütü Kuvay-ı Milliye ise, daha merkezi bir hale gelmiştir. Sivas Kongresi ile Batı Cephesi Komutanlığı’na Ali Fuat Paşa getirilmiş, bu sayede Temsil Heyeti ilk kez yürütme gücünü kullanmıştır.
Sivas Kongresi ile Mustafa Kemal Paşa İstanbul ile haberleşmenin kesilmesi emrini vermiştir. Mebusan Meclisi’nin bir an evvel toplanması ve Damat Ferit’in istifası istenmiştir. Kongre sonucunda gelişmeleri önleyemeyen Damat Ferit istifası ile Sivas Kongresi’nin ilk siyasi başarısı gerçekleşmiş, Ali Rıza Paşa kabinesi kurulmuştur. Ali Rıza Paşa ise milli mücadeleciler karşı daha ılımlıdır. Bu karakteri nedeniyle gönderdiği temsilcilerle Amasya Görüşmeleri gerçekleşmiştir.
