2012’de Türkiye çapında kentsel dönüşüm projesi başlatıldı. Başta devlet daireleri, okullar ve hastaneler olmak üzere yüz binlerce binada kentsel dönüşüm projeleri tamamlandı. Çalışmalar sürüyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 17 Ağustos 2020’de yaptığı açıklamada,”2012 yılından bugüne tüm Türkiye’de 1 milyon 410 bin konutun dönüşümünü gerçekleştirdik. İstanbul’da riskli binaları dönüştürmeye yönelik projelerimizi sürdürüyoruz. Türkiye’de acil dönüştürülmesi gereken 1,5 milyon konut var. 300 bini İstanbul’da. 5 yıl içerisinde bunların dönüşümünü sağlayacağız” dedi.
Prof. Dr. Naci Görür’e göre ise binalarda gerçekleştirilen kentsel dönüşüm projeleri ağır bir can kaybı tablosunu önlemeye yeterli değil:
“Daha çok devlet daireleri ve okul, hastane gibi olmazsa olmaz kurumlar deprem güvenli hale getirildi. Asıl yapılması gereken, halkın oturduğu yerler. Halkın oturduğu yerlere hemen hemen hiç el atılmadı. Asıl can kaybının orada olacağını düşünüyoruz.”
İBB, “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi” raporuna dayanarak İstanbul’un ilçeleri hakkında detaylı bir istatistiki çalışma yayımladı.
Bu çalışmaya göre, en fazla orta ve üstü hasar alması beklenen bina Fatih, Küçükçekmece, Bağcılar ve Esenyurt’ta bulunuyor.
İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanı Tayfun Kahraman, sırada yerinde hasar tespiti ve güçlendirme çalışmaları olduğunu söylüyor:
“İstatistiki çalışma bize riskin en yüksek olduğu alanları gösterdi. Şu anda riskin en yüksek olduğu alanlardan başlayarak İstanbul’da tek tek yapıların kontrollerini gerçekleştirmeye başladık.
“Yerinde adresledikten sonra bu yapılara, bu binalara müdahale yöntemlerini belirleyerek ki orada da yine İstanbullularla birlikte, bu binalar yenilenebilir mi, güçlendirilebilir mi, ya da nasıl müdahalelerde bulunulmalı ki afetlere karşı güvenli hale getirelim, bunların çalışmalarına başlayacağız.”
Binaların yol açacağı mali kayıp 120 milyar TL
Rapora göre, 7,5 büyüklüğündeki bir depremde binalarda oluşacak hasar 68 milyar TL’lik mali kayba yol açacak. Binalardaki elektrik, su, doğalgaz sistemleri gibi diğer hasarlar da eklendiğinde, mali kaybın 120 milyar TL’ye çıkacağı öngörülüyor.
Ancak olası bir depremin yol açacağı ekonomik kayıplar sadece binalardaki hasarla sınırlı kalmayacak.
Depremin bölgesel etkisi ve Marmara Bölgesi’nin ekonomik büyüklüğü dikkate alındığında, ekonomik kaybın daha da ağır olacağı tahmin ediliyor. Sadece İstanbul, Türkiye ekonomisinin yüzde 31’ini oluşturuyor.
Olası bir depremin İstanbul’daki ekonomik faaliyet alanlarına hasar vermesi bu tabloyu daha da ağırlaştırabilir.
Rapora göre, ticaret, sanayi ve üretim ile konaklama tesislerinin yüzde 60’tan fazlasının depremde hasar alma olasılığı var. Bu olasılık, eğitim ve kültür kurumları, sağlık ve spor tesisleri ile dini kurumlarda ise yüzde 50’ye yakın.
Boğaziçi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Eser Çaktı, “Bunların ne kadarı ayakta kalabiliyorsa, bütün bu kurum ve fonksiyonlarla ilgili normalleşme ne kadar hızlı olabiliyorsa aslında biz kent olarak, daha üst bakışla da ülke olarak o kadar kolay şoku atlatabilecek duruma geleceğiz” diyor.
25 milyon ton enkaz oluşabilir
Enkaz, depremden sonra ortaya çıkacak bir başka sorun.
İstanbul’da olası bir depremde 25 milyon ton enkaz oluşması bekleniyor. Bu enkazın kaldırılması için kamyonların 1 milyon kez kullanılması gerekecek.
İBB yetkilieri, enkazın depolanacağı alanların belirlendiğini söylüyor.
Prof. Dr. Naci Görür de bu konudaki çalışmaların önemini vurguluyor:
“Depremin telaşıyla hemen götürüp bir yere gömerseniz, burada olacak olan ağır metaller, zararlı toksikler, kimyasal maddeler havaya, suya, toprağa karışır, besin zinciriyle yine insanlara hastalık olarak döner. Maalesef bundan önceki depremlerde öyle yapıldı. Dere kenarlarına, denize veya bir yerlere döküp üzerini örttüler. Eminim ki biz onların hasarlarını halen daha çekiyoruz.”
