Avrupa Birliği (AB) dışişleri bakanları bugün yaptıkları toplantıda Uygur azınlığa yönelik uygulamalardan dolayı Çin’e yaptırım uygulanması kararı aldı. Karara göre, Sincan’daki dört parti ve bölge yetkilisi ile Sincan’daki organizasyon yaptırım listesine alındı. Yaptırım uygulanan kişilerin isimlerinin pazartesi günü AB’nin resmi gazetesinde yayımlanması bekleniyor.
Böylece AB otuz yıldan bu yana ilk kez Çin’e karşı insan hakları ihlalleri nedeniyle yaptırım kararı almış oldu. Son olarak 1989 yılında Tiananmen Meydanı’ndaki protestoların kolluk güçleri tarafından şiddet kullanılarak bastırılması nedeniyle Çin’e yaptırım uygulanması kararı alınmış, iki Çin vatandaşı ile bir firma yaptırım listesine alınmıştı.
Yaptırımlar ile insan hakları ihlallerinden sorumlu olanların AB’ye seyahat etmesi engellenirken, AB’deki varlıkları da donduruluyor. Örgüt ve şirketlere yönelik yaptırımlarda ise varlıkların dondurulmasının yanı sıra bu şirketlerle iş ilişkileri yürütülmesi de yasaklanıyor.
İnsan hakları örgütlerinin verilerine göre, Çin’in Sincan bölgesindeki Uygur azınlık ve diğer Müslüman azınlıklara mensup en az bir milyon kişi kamplarda tutuluyor. Din, kültür ve dillerinden menedilen azınlık mensuplarına kötü muamele yapıldığı da belirtiliyor. Pekin yönetimi bu suçlamaları geri çevirirken bölgedeki “radikalleşme ile mücadele” amacıyla eğitim ve iş programlarının uygulandığını iddia ediyor.
Yeni yaptırım mekanizması
AB, yaptırımlara yasal dayanak olarak geçen yıl kabul edilen bir hukuki mekanizmayı kullanıyor. “Küresel İnsan Hakları Yaptırım Rejimi” olarak adlandırılan yaptırım mekanizması AB üyesi ülkeler tarafından kabul edilerek aralık ayında yürürlüğe girmişti. AB çevrelerinden alınan bilgilere göre, AB dışişleri bakanları Çin’in yanı sıra insan hakları ihlalleri nedeniyle Eritre, Libya, Kuzey Kore, Rusya ve Güney Sudan’dan çeşitli kişi ve örgütlere de yaptırım uygulama kararı aldı.
AB bu mekanizmayı ilk olarak muhalif Rus siyasetçi Aleksey Navalni’ye yönelik tutumu nedeniyle Rusya’ya yaptırım uygulamak için kullanmıştı. Putin’e yakın dört isme yaptırım uygulayan AB, söz konusu kişilerin AB’ye seyahat etmesini yasaklarken, AB’deki varlıklarının dondurulmasını kararlaştırmıştı.
Son yaptırım 32 sene önceydi
Reuters haber ajansının ‘flaş gelişme’ şeklinde sunduğu haberde, AB yetkilileri aralarında Şincan Kamu Güvenliği Bürosu Direktörü Chen Mingguo, üst düzey Çinli yetkili Wang Mingshan ve Şincan Bölgesi’nin eski yöneticisi Zhu Hailun’a yaptırım uygulama kararı alındığı kayıtlara geçti.
AB, ikinci büyük ticaret ortağı Çin’e son olarak 1989’da yaptırım kararı almıştı. Tiananmen Meydanı’ndaki olayların ardından başlayan silah satış ambargosu halen devam ediyor.
Sincan Uygur Özerk bölgesindeki tartışmalı kamplar
Çin’de son yıllarda Uygur Türklerinin kimlik ve kültürlerine yönelik ihlaller uluslararası kamuoyu tarafından eleştiriliyor. Pekin’in “mesleki eğitim merkezleri” olarak adlandırdığı, uluslararası kamuoyunun ise “yeniden eğitim kampları” diye tanımladığı yerlerde, Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre en az 1 milyon Uygur Türkü kendi rızası dışında tutuluyor. Pekin yönetimi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde kaç kamp bulunduğuna, buralarda kaç kişinin olduğuna ve söz konusu kişilerden ne kadarının sosyal hayata döndüğüne ilişkin bilgi vermiyor.
BM ve diğer uluslararası örgütler, kampların incelemeye açılması çağrılarını yinelerken, Çin, şu ana kadar kendi belirlediği birkaç kampın az sayıda yabancı diplomat ve basın mensubu tarafından kısmen görülmesine izin verdi.
Çin makamları zorla çalıştırma iddialarını reddederken, BM yetkililerinin doğrudan bilgi almak amacıyla bölgede serbestçe inceleme yapma talebini ise geri çeviriyor.
