Covid-19 süreci, gelişen teknoloji ve bir takım iş yapma prensiplerinin değişmesi ile birlikte işçilerin uzaktan çalışması gündeme gelmiştir. Zira bundan sonra uzaktan çalışma / tele çalışma / evden çalışma eğilimi artacağa benziyor. Ancak asıl problem daha önce işyerinde çalışma yapan işçilerin, uzaktan çalışmaya nasıl entegre edileceğidir.
1.Uzaktan çalışma kısaca nedir?
Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
2- Uzaktan çalışma ,çalışma koşullarında değişiklik midir? Çalışma koşullarında değişiklik nedir?
Çalışma koşulları iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşur.
İş sözleşmesinin esaslı unsurları olan işçinin iş görme borcu ile bunun karşılığında işverenin ücret ödeme borcu, çalışma koşullarının en önemlileridir. Bundan başka, işin nerede ve ne zaman görüleceği, işyerindeki çalışma süreleri, yıllık izin süreleri, ödenecek ücretin ekleri, ara dinlenmesi, evlenme, doğum, öğrenim, gıda, maluliyet ve ölüm yardımı gibi sosyal yardımlar da çalışma koşulları arasında yerini alır. İşçiye özel sağlık sigortası yapılması ya da işverence primleri ödenmek kaydıyla bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesi de çalışma koşulları kavramına dahildir (Yargıtay 9. HD. 27.10.2008 gün 2008/29715 E., 2008/28944 K).
Bu bağlamda uzaktan çalışma teklifi, çalışma koşullarında değişiklik olarak adlandırılabilir. Günümüzde satış temsilcileri, teknoloji uzmanları, çağrı mezkezi çalışanları, bankacılar ,halkla ilişkiler uzmanları uzaktan çalışma teklifi ile karşılaşmaktadır. İşverenin tek taraflı iradesi ile uzaktan çalışma uygulamasına geçmesi çalışma koşullarında esaslı değişiklik teşkil eder.
3- Çalışanlar uzaktan/evden çalışmayı kabul etmek zorunda mıdır?
İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz
İşçi kural olarak uzaktan çalışmayı yani çalışma koşullarındaki değişikliği kabul etmek zorunda değildir. İşçinin onayı gerekir.
4- Covid-19 sürecinde uzaktan çalışmanın iş aktinin feshine etkisi nedir?
İşçi uzaktan çalışma teklifini kabul etmek zorunda olmasa da bu hal COVİD-19 sürecinde iş aktinin devam edeceği anlamına gelmez.
Ülke genelinde alınan önlemler, şehir bazında vaka sayısı, hastalığın yayılma hızı ve işyerinde ortaya çıkan vakalar, salgın hastalık durumunda evden çalışma uygulamasına geçiş için salgın hastalığın mahkemeler nezdinde iş aktinin feshi için “geçerli” bir neden olarak kabul edilmesi ihtimalini artıracaktır.
İşveren covid -19 sürecinde uzaktan çalışmayı teklif edip kabul edilmediğinde geçerli nedene dayanarak fesih yapabilir. Geçeri nedenle yapılan fesihte işveren çalışana yine de kıdem ,ihbar ve feshe bağlı alacakları ödemek zorundadır. İşçi de somut olaya göre eğer geçerli bir neden olmadığını düşünüyorsa elbette şartları varsa işe iade davası açabilecektir.
5- Uzaktan çalışma da fazla mesai nasıl ispat edilir ?
Uzaktan çalışma gerçekte esnektir. Ancak esneklik ve işçinin işverenin gözetimi altında olmaması nedeniyle fazla çalışmanın ispatında zorluk yaşanmaktadır. İşçi fazla çalıştığını ispat edebilmek için işveren ile işçinin çalışma sürelerini yazılı olarak belirlemesi, çalışma sürelerinin teknolojik imkanlarla takibi, çalışma sürelerinin gönüllü raporlanması gibi yollara başvurulabilir.
Uzaktan çalışmada fazla çalışmanın tespitinde mail yazışmaları, telefon trafiği, işin niteliği, aynı işyerinde çalışan işçinin çalışmaları dikkate alınmalıdır.
İşveren de fazla çalışma iddiası ile karşılaşmak istemiyorsa çalışma saatlerini net ve açık şekilde belirlemeli ve işçiyi mesai saatleri haricinde çalıştırmamalıdır.
6- Uzaktan çalışma da yol ve yemek ücreti ödenir mi ?
İşyerinin tüm işçilere eşit davranma yükümlülüğü vardır. Buna göre işveren işyeri uygulamasına uygun bir şekilde yemek ücretini ve özellikle işçinin zaman zaman işyerine gelmesi zorunluysa yol ücretini karşılamalıdır. Taraflar bu giderlerin nasıl karşılanacağını belirleyebilir.
İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür.
Geçici olarak uzaktan çalışmanın uygulandığı hallerde işverenin işçiye normal şartlarda ödediği yol ve yemek ücretini ödememesi ise çalışma şartlarında esaslı değişiklik teşkil etmektedir.
7- Uzaktan çalışmada gerekli araç ve gereçleri kim,nasıl karşılayacaktır?
Aksine anlaşma veya yerel âdet yoksa, işveren işçiye bu iş için gerekli araçları ve malzemeyi sağlamakla yükümlüdür. İşçi işverenle anlaşarak kendi araç veya malzemesini işin görülmesine özgülerse, aksi anlaşmada kararlaştırılmadıkça veya yerel âdet bulunmadıkça işveren, bunun için işçiye uygun bir karşılık ödemekle yükümlüdür.
Buna göre kural malzemelerin işveren tarafından temin edilmesidir. İşveren tarafından temin edilen malzemelerin taraflarca akdedilen iş sözleşmesinde belirtilmesi de faydalı olacaktır.
Uzaktan çalışmada işveren tarafından temin edilecek malzemelerin kapsamına bilgisayar, yazıcı gibi teknik araç gereçlerin yanında internet bağlantısı, telefon hattı girecektir. İşveren kişisel kullanımda olan internet ve telefon hattı iş için kullanıldığında masrafa katlanmalıdır.
Geçici olarak uzaktan çalışma uygulamasının yapıldığı hallerde işçinin özellikle internet bağlantısının temin edilmesi veya bedelinin ödenmesi hususunda talebi olabilir. Bu gibi hallerde işverenin işçiye kısmi bir ödeme yapması düşünülebilir.
Av.Murat Emergen
