Rusya, müzakere sürecinin uzamasıyla Ukrayna topraklarındaki ilerleyişini sürdürüyor. 24 Şubat sabahı başlayan savaşın en yoğun sürdüğü bölgelerden biri olan Mariupol kenti bir süredir risk altındaydı.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarının ilk gününden beri Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e destek veren Çeçenistan Cumhurbaşkanı Ramazan Kadirov’dan çok konuşulacak bir Mariupol paylaşımı geldi. Bu açıklamadan sadece birkaç saat sonra Rusya’dan beklenen açıklama yapıldı.
24 Şubat sabahı başlayan Ukrayna – Rusya savaşı ülkenin dört bir yanında can almaya devam ediyor. Savaşın en yoğun yaşandığı bölgelerin başında gelen Mariupol’de ise Rus kuşatması devam ediyor.
Kentin Rus kontrolüne geçtiği, kalan Ukrayna birliklerinin Azovstal fabrikasına sıkıştığı açıklanmış, Rusya buradaki askerlerin hayatta kalmaları için teslim olmaları gerektiğini açıklamıştı.
Moskova verdiği süreyi birkaç defa uzatsa da Ukrayna tarafından olumlu yanıt gelmedi. Ukrayna’ya karşı Rusya’nın yanında duran Çeçenistan Cumhurbaşkanı Ramazan Kadirov’dan ise bu gelişmenin üzerine çok konuşulacak bir Mariupol paylaşımı geldi.
Çeçen lider haftalardır Ukrayna direnişinin sembol noktalarından birisi olan kentin bugün öğle saatlerinde düşeceğini iddia etti. Kadirov paylaşımında şu ifadeye verdi;
‘Öğle yemeğinden önce veya öğle yemeğinden sonra Azovstal tamamen Rusya Federasyonu güçlerinin kontrolü altında olacak.’
Bu açıklamadan sadece birkaç saat sonra Rusya’dan beklenen açıklama geldi. Rusya savaşın 57’nci gününde Mariupol kentinin düşürüldüğünü duyurdu.
Açıklamada söz konusu bilginin Rusya Devlet başkanı Putin’e iletildiği bilgisine de yer verildi. Mariupol’ün düşürülmesi ile Rusya savaşta ilk defa bir Ukrayna kentini ele geçirmiş oldu.
Kentteki gelişmeler ile ilgili ‘Mariupol’de durum kötüye gidiyor ve pozitif sonuç alamıyoruz’ diyen Zelenski asker takasına açık olduklarını ilan etmişti.
Zelenski, ‘ Askerlerimizin ve arama kurtarma ekiplerinin elinde yüzlerce yaralı var. İnsani koridorlardan bazıları çalışıyor, binlerce insan oradan çıkarıldı. Bine yakın vatandaşımız işgalcilere inanarak işgal altındaki başka topraklara gitti ve başlarına ne geldi bilmiyoruz. Mariupol’deki engellerin kaldırılmasının iki yolu var. Birincisi çok ciddi silah yardımı ikincisi ise diplomatik yardım ancak ikinci yola Rusya yanaşmıyor. Biz ölen ve yaralanan Rus askerlerinin bizim askerlerimize karşılık değişimine hazırız’ ifadelerini kullandı.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov’un Rusya’nın kendi pozisyonuna ilişkin Ukrayna’ya verdiği proje çalışmasına yönelik sarf ettiği, ‘Projeyi Ukrayna’ya teslim ettik ve top Ukrayna’da’ ifadeleri hatırlatılan Zelenski ‘Bize bir şey vermediler. Peskov sahada kendi kendiyle top oynuyor. Silahların durumuna yönelik konu iyi yöne doğru gidiyor. Bize tam olarak hangi yardımların geldiğini açıklayamam’ dedi.
Ukrayna Müzakere heyetlerinden Mykhailo Podolyak ve David Arakhamia yaptıkları açıklamada Rusya tarafına mesaj göndererek Mariupol kenti için hiçbir koşul olmadan müzakere başlatabileceklerini söyledi.
Müzakerelerin birebir veya 2’ye 2 formatta da gerçekleşebileceğini ifade eden Podolyak, “Birebir veya ikiye iki. Adamlarımızı, Azak’ı, orduyu, sivilleri, çocukları, yaşayanları ve yaralıları kurtarmak için” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Alexey Polishchuk, Moskova’nın ‘özel askeri operasyon’ adını verdiği işgalini NATO’nun Ukrayna topraklarından Rusya’yı tehdit etmeyi bırakması durumunda sona ereceğini açıkladı.
Ukrayna’nın güneydoğusundaki liman kenti Mariupol, Rusya’nın en yoğun bombardımanına maruz kalan ve en çok hasar gören şehir. Mariupol, Moskova’nın Ukrayna’daki askeri harekâtı açısından oldukça önemli. Peki neden?
Mariupol’u almanın Rusya açısından önemli bir stratejik kazanım, Ukrayna içinse büyük bir darbe olmasının dört ana nedeni var. Coğrafi olarak, Mariupol şehri haritada küçük bir alanı kaplıyor, ama Kırım Yarımadası’ndan harekete geçen Rus kuvvetlerinin önünde engel oluşturuyor.
Bu kuvvetler, Ukrayna’nın doğusunda Donbas bölgesindeki Rusya yanlısı ayrılıkçı güçlerle bağlantı kurmak için kuzeydoğuya doğru ilerlemek istiyor.
İngiltere Müşterek Kuvvetler Komutanlığı’nın eski komutanı General Richard Barrons, Mariupol’u ele geçirmenin Rusya’nın savaş çabaları için hayati önem taşıdığını söylüyor:
“Ruslar bu savaşı başarıyla sonuçlandırdıklarını hissettiklerinde, Rusya’dan Kırım’a bir kara köprüsünü tamamlamış olacaklar ve bunu büyük bir stratejik başarı olarak görecekler.”
Mariupol ele geçirilirse, Rusya da Ukrayna’nın Karadeniz kıyı şeridinin yüzde 80’inden fazlasının tam kontrolünü elde etmiş olacak, deniz ticaretini kesecek ve onu dünyadan daha da tecrit edecek.
Kenti savunan Ukraynalılar son üç haftadır ilerleyen güçlere karşı direnerek çok sayıda Rus askerini meşgul etmeyi başardılar. Şehri hızlı bir şekilde ele geçiremeyince Rus komutanları, eski kuşatma taktiklerinin 21. yüzyıl versiyonuna başvurmaya yöneldi.
Mariupol’u top, roket ve füze yağmuruna tuttular; şehrin yüzde 90’ından fazlası hasar gördü. Ayrıca elektriğe, ısıtmaya, temiz suya, gıdaya ve tıbbi malzemelere erişimi kestiler; insan yapımı bir insani felaket yarattılar. Moskova ise 21 Mart saat 05:00’e kadar teslim olmayı reddettiği için Ukrayna’yı suçluyor. Ukraynalı bir milletvekili Rusya’yı “Mariupol’u aç bırakarak teslim almaya çalışmakla” suçladı.
Ukrayna, şehri son askerine kadar savunma sözü verdi. Durum gerçekten de o hale gelebilir. Rus birlikleri yavaş yavaş merkeze doğru ilerliyor. Herhangi bir uygulanabilir barış anlaşması olmadığından, Rusya muhtemelen bombardımanını yoğunlaştıracak ve bunu yaparken kenti savunan silahlı güçlerle sayıları hala 200 binden fazla olan sivil nüfus arasında neredeyse hiç ayrım yapmayacak.
Rusya, Mariupol’de kontrolü ele alırsa, 1000 kişilik tabur taktik grupları halinde organize olmuş 6000’e yakın askerini, Ukrayna çevresindeki diğer Rus cephelerini güçlendirmek için kullanabilecek.
Bunları nerede yeniden konuşlandırılabileceğine dair birkaç olasılık var:
Donbas bölgesinde Kremlin yanlısı ayrılıkçılarla savaşan Ukrayna birliklerini kuşatmak üzere kuzeydoğuya ilerlemek
Batıya, Ukrayna’nın Karadeniz’e açılan son kapısı olacak Odessa’ya doğru ilerlemek
Kuzeybatıda Dnipro şehrine doğru ilerlemek
Ukrayna’dan Rusya’nın ‘Mariupol’ü teslim edin’ talebine ret
Mariupol, Karadeniz’in bir parçası olan Azak Denizi’nde uzun zamandır stratejik açıdan önemli bir liman kenti. Derin rıhtımları ile Azak Denizi bölgesinin en büyük limanıdır ve önemli bir demir-çelik tesisine sahip. Normal zamanlarda Mariupol, Ukrayna’nın Orta Doğu ve ötesindeki müşterilere giden çelik, kömür ve mısır için önemli bir ihracat merkezi.
Moskova’nın 2014’te Kırım’ı ilhak etmesinden bu yana Mariupol, yarımadadaki Rus güçleri ile bağımsızlığını ilan eden Donetsk ve Luhansk cumhuriyetlerindeki Kremlin yanlısı ayrılıkçılar arasında sıkışmış durumda.
Mariupol’u kaybetmek, Ukrayna ekonomisinden geriye kalanlara büyük bir darbe olacak. Mariupol adını, kenti Karadeniz’in geri kalanına bağlayan Azak (Azov) Denizi’nden alan Azak Taburu adlı Ukraynalı milis güçlere ev sahipliği yapıyor. Azak Taburu, Neo-Naziler de dahil olmak üzere aşırı sağcıları barındırıyor.
Ukrayna’nın savaşan kuvvetlerinin sadece çok küçük bir bölümünü oluştursalar da, bu Moskova için yararlı bir propaganda malzemesi oldu ve Rusya halkına, Ukrayna’da savaşmak için gönderdiği gençlerin, komşularını Neo-Nazilerden kurtarmak için orada olduklarını söylemesi için bir bahane sundu.
Rusya, önemli sayıda Azak Taburu savaşçısını canlı ele geçirmeyi başarırsa, Ukrayna’yı ve hükümetini itibarsızlaştırmaya yönelik süren enformasyon savaşının bir parçası olarak Rus devlet kontrolündeki basında bunlara geniş bir şekilde yer verecek.
Rusya’nın Mariupol’ü ele geçirmesi, bu savaşta her iki taraf için de psikolojik olarak önemli olacak. Mariupol’da Rus zaferi, Kremlin’in devlet kontrolündeki medya aracılığıyla halka Rusya’nın amaçlarına ulaştığını ve ilerleme kaydettiğini göstermesini sağlayacak.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için bu savaş kişiselmiş gibi görünüyor ve tüm bunların tarihsel bir önemi var. Putin, Ukrayna’nın Karadeniz kıyı şeridini, Novorossiya (Yeni Rusya) olarak görüyor (18. yüzyıldaki Rus imparatorluğuna kadar uzanan Rus toprakları).
Putin bu kavramı “Rusları Kiev’deki batı yanlısı bir hükümetin zulmünden kurtarmak” olarak yeniden canlandırmak istiyor. Mariupol şu anda bu amaca ulaşmasının önünde engel duruyor.
Ancak Ukraynalılar için Mariupol’ün kaybı sadece askeri ve ekonomik olarak değil, aynı zamanda karada savaşan ve ülkelerini savunan kadın ve erkeklerin morallerine de büyük bir darbe olacaktır. Rusların ele geçirmesi halinde Mariupol, stratejik olarak çok daha az önemli olan Herson’dan sonra kontrolü alınan ilk büyük şehir olacak.
Moral bakımından bir diğer yönü ise caydırıcılık. Mariupol büyük bir direniş gösterdi ama bunun bedeli ağır oldu. Şehir yerle bir edildi. Rusya’nın sonunda bombalayıp teslimiyete zorladığı ve enkaza çevirdiği Grozni ve Halep ile birlikte tarihe geçecek. Buradan diğer Ukrayna şehirlerine verilen mesaj çok net: Mariupol gibi direnmeyi seçerseniz aynı kaderi paylaşırsınız.
