İyiliğin, umudun, bütün olumsuz koşullara rağmen sevginin mümkün olduğunu biliyoruz biz. Çünkü Saramago okurlarıyız!
2010’da kaybettiğimiz Jose Saramago ve onun son çalışması ile ilgili bir yazıda, böyle sözleri hemen girişte yazabiliriz. Çünkü birbirimize bu gerçekleri kanıtlamak için dayanaklar sunmamıza gerek yok ki! Yazarımızın önceki kitaplarını, on yıllar boyunca söylediği sözleri okumadık mı? Saramago’yu boşuna mı sevdik!
Tersi yöndeki onca örneğin farkında olarak, gerçeklere gözümüzü kapamadan, biliyoruz umudu.
Biliyoruz, en düşkün anında, bir erdemli davranışla ayağa kalkabilir insan. Biliyoruz, en duyarsız insan bile, kara gözleri kocaman bir çocuk karşısında suçluluk hissedebilir, yüreği şefkatle dolabilir. Biliyoruz, silah üreten bir fabrikada çalışan, hatta orada amirlerine yaranmaktan, kariyer peşinde koşmaktan başka bir şey düşünmeden ömrünü tüketen bir kişi bile, bir gün, vicdanına kulak verebilir.
1. Kabil
Bize öğretilenler gerçekten öğretildikleri gibi miydi? Hepsine kuşkuyla tekrar mı bakmalıydık? Dünyaca ünlü Portekizli yazar Jose Saramago “Kabil” ile yapılması zor olanı yapıp dinler tarihinin kalıplarını neredeyse ters yüz ediyor, inançlarını, inanılanı sorguluyor. Bildiğimiz ilk andan itibaren alıp yeniden yazıyor. Kitapla tarih sayfalarında, Adem ile Havva’nın yaratıldıkları ana kadar uzanıp, isimlerini dini öğretilerden de bildiğimiz pek çok karakterle karşılaşıyoruz. Ancak hikayeler bu kez daha önce anlatılanlardan başka bir biçimde seyretmekte.
2. Filin Yolculuğu
Bir filin bir yerden bir yere götürülüş hikayesi ne kadar ilginç, dinlenebilir, okunabilir, izlenebilir gelebilir ki insana… İşte bazı kalemlerin yüreğine, belleğine, düş gücüne düşerse böyle bir konu, insana bambaşka tatlarla nasıl okutulabileceğinin bir göstergesi sanki bu ‘Filin Yolculuğu’…
3. Mızraklar, mızraklar, tüfekler, tüfekler
Biz okuyacağız Mızraklar, Mızraklar, Tüfekler, Tüfekler’i, boşluklarını biz dolduracağız. Biz yaşayacağız bu hayatta, Saramago okurları olarak. Az değiliz dostlar. Dünyanın dört bir yanındayız. Artık Saramago yok ama biz varız!
4. Görmek
Görmek, sadece burjuva demokrasisini tartışmakla bırakmamış işi. Kapitalist sistemin, iktidar kliklerine dair genel bir çözümlemeyi de önüne koymuş. Medya’dan orduya, büyük patronlardan hükümete bütün iktidar bileşenleri eleştirilmiş metinde. Olağanüstü halin anlamsızlığından, dezenformasyonun çirkinliğine, polisin görevinin suçlu yaratmak oluşundan, ordudaki tartışılmaz hiyerarşinin gereksizliğine birçok iktidar eylemi gözler önüne serilmiş.
5. Ölümlü Nesneler
Saramago’nun ironiye olan yetkinliğinden daha değerli ve daha göze çarpan bir diğer özelliği ise kullandığı dil ve üsluptur. “Sandalye” hikâyesinde daha ağır, uzun ve ayrıntılı bir dil kullanırken, “Nesneler”, “Ambargo”, “Kısas”, “Sentor”, “Kısırdöngü” hikâyelerinde ise daha sade daha kolay okunan bir dil kullanmış. Burada iki öykü üzerinde iyi durulmalı ve tekrar tekrar okunmalı diye düşünüyorum; “Sandalye” ve “Nesneler” öyküleri.
6. Körlük
Körlük, ürkütücü bir roman, beklenmedik bir felaketi yaşayan bir toplumun nasıl çöktüğünün, nasıl bencilleştiğinin ve değer yargılarını yitirdiğinin hikayesi.
Konusunun ürkütücülüğüne rağmen olağanüstü bir şiirsellikle anlatılmış bu unutulmaz roman, usta yazarın belki de en etkileyici yapıtı.
