Bir televizyon kanalında katıldığı programda konuşan AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, seçim sisteminde yapılacak değişikliklerle ilgili konuştu.
Siyasi partiler yasasında çalışma henüz sonuçlanmadığını kaydeden Yazıcı, “Türkiye seçim çevrelerini en fazla 3’e ayırıyor. Bir seçim çevresinde 30’dan fazla milletvekili var. Vekilleri seçmene yaklaştırmak lazım. Seçmeni de vekilleri tanır hale getirmek gerekir. Buna en yakın dar bölge olabilir ama sorun da üretmeye yakın gözüküyor. Daraltılmış sistemin daha uygun olduğunu düşünüyoruz. 5’li ve 7’li şeklinde düşünüyoruz. Vekili seçmene yaklaştırıyoruz, mesafeleri kısaltıyoruz. Millet kime oy verdiğini bilecek ki onu sorgulasın. Daha sonraki seçimde hesap sorsun. Seçim sistemine dokunmadan, daraltılmış bölge yöntemini düşünüyoruz” dedi.
Seçim barajı düşürülüyor
Seçimlerden bir veya bir buçuk yıl önce yasal değişikliği tamamlamayı hedeflediklerini kaydeden Hayati Yazıcı, “Türkiye’de yüzde 10 barajı uygulanıyor. Dünyada en yüksek barajı uygulayan ülke Türkiye. Barajı makul bir yere getirme şeklinde çabamız var. 7 mi olur 5 mi olur, hangisi doğru şeklinde bir çalışmalar yapıyoruz. 5 ile 10 arasında bir şey olacak. Bir rakam söylemem çok doğru olmaz, baraj bir noktaya inecek.
“HDP’yi baraj büyüttü”
AK Parti’nin çalışmasında en önemli düzenlemelerden birisini halen seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke barajının aşağı çekilmesi oluşturuyor. Barajın düşürülmesi konusunda görüş birliği oluşurken, çalışmalar sırasında barajın tamamen kaldırılması önerisi dahil, birkaç seçenek tartışıldı. Barajın tamamen kaldırılması halinde, küçük muhalefet partilerinin kendi başlarına seçime girmeye yönelebileceği, böylece millet ittifakının da güç kaybedebileceği hesabı yapılsa da, bu öneri kabul görmedi. Bu nedenle yüzde 5 ya da 7 seçenekleri üzerine simülasyonlar yapıldı ve MHP’nin de itiraz etmemesi halinde barajın yüzde 7 olarak düzenlemeye konulması görüşü benimsendi.
Edinilen bilgiye göre seçim barajına ilişkin oranın belirlenmesinde “tek başına seçime girecek küçük partilerde ümitsizlik yaratmayacak, ama bazı partilerin de potansiyelinin üzerinde oy alma sonucu doğurmayacak” oran arayışı etkili oldu. AK Parti kulislerinde, “potansiyelinin üzerinde oy alan parti” olarak HDP görülüyor. HDP’nin gerçek oyunun “yüzde 6-7 dolayında olduğu” düşünülüyor ve muhalif seçmenin, barajı geçmesi için kendi partisi yerine HDP’ye oy verme davranışı sergilediği düşünülüyor.
BBC Türkçe’nin haberine göre AK Partili üst düzey bir yönetici, seçim barajı oranının belirlenmesindeki kriteri şöyle anlattı:
“Baraj HDP’yi gereksiz büyüttü. Eğer baraj yüzde 7 olsaydı, HDP’nin yüzde 10’un üzerine çıkması mümkün değildi. HDP’nin oyunun artması AK Parti’ye zarar veriyor. Baraj yüzde 7 olduğunda, emanet oylar da esas partisine dönecektir. Barajın yüksek olması küçük partilerin seçmenleri için de ümitsizlik yaratıyor. Onun için kendi partisi yerine parlamentoya girebileceğini düşündüğü başka partiye yöneliyor. Türkiye’nin şartları da dikkate alınarak yüzde 7 olması yönünde bir görüş oluştu.”
İttifak içi baraj yerine, ittifak oylarında dağılım değişikliği
AK Parti’nin ilk çalışmasında, küçük muhalefet partilerinin muhalefet bloğuna kaymasını önlemek için “ittifak içi baraj” konulması da tartışıldı. Ancak, böyle bir barajın cumhur ittifakı içinde yer alan partileri de olumsuz etkileyeceği düşünülerek, vazgeçildi. Bunun yerine, ittifak oylarının dağılımında değişikliğe gidilmesi düşünülüyor. 24 Haziran seçimlerinde uygulanan ittifak sisteminde, her ittifakın çıkardığı milletvekili sayısının hesaplanmasında, toplam ittifak oyları esas alınmıştı. Daha sonra ittifak içindeki her bir siyasi partinin aldığı oy oranına göre milletvekili paylaştırıldı.
Dar bölge yok, daraltılmış bölge sistemi esnetilecek
AK Parti yönetimi, ülkenin, seçilecek milletvekili kadar seçim bölgesine, yani 600 bölgeye ayrılmasını içeren “dar bölge” sisteminden, MHP’nin karşı çıkması nedeniyle vazgeçti. Ancak her seçim bölgesinin 5 milletvekilinden oluşmasını öngören “daraltılmış bölge” sistemi esnetilerek, MHP’nin de benimseyebileceği yeni bir formül üzerinde çalışıldı.
Büyükşehirler hariç, birçok ilin 5 veya 7 milletvekili çıkardığı düşünülerek, her seçim bölgesinin 7 milletvekilinden oluşması öngörüldü. Böyle bir düzenleme yapılması halinde, İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde, partinin daha fazla milletvekili kazanacağı hesaplandı. AK Parti’de, MHP’nin bu öneriye de karşı çıkması halinde, mevcut sistemle devam edileceği belirtilirken, “Seçim sisteminin her hali bize zaten yarıyor. Dar ve daraltılmış bölgeden daha karlı çıkıyoruz, ama MHP itiraz ederse mevcut sistemle de devam edilebilir” görüşü dile getiriliyor.
Daraltılmış bölge ne demek?
Dar Bölge sisteminde ülke seçilecek milletvekili sayısı kadar ‘Seçim Bölgesi’ne ayrılıyor ve her bölgeden bir milletvekili seçiliyor. Daraltılmış bölge sisteminde ise iller 5 milletvekili çıkaracak şekilde seçim çevrelerine ayrılıyor, ülke düzeyinde seçim barajını geçen partiler aldıkları oya göre bu vekillikleri paylaşıyor.
Milletvekili transferine karşı, komisyonda temsil engeli
24 Haziran 2018 seçimlerinde İYİ Parti’nin seçime girme koşulunu sağlamak için CHP’nin 15 milletvekilini ödünç vermesi nedeniyle, muhalefetin benzer yöntemi yeniden kullanmasını önlemek için seçime girme yeterliliğinin yeniden düzenlenmesi de gündeme gelmiş, hatta MHP Lideri Devlet Bahçeli, milletvekili transferinin önlenmesi için yasal düzenleme çağrısı yapmıştı.
Bu kapsamda bir siyasi partinin seçime girme yeterliliğini kazanma koşullarından olan “Meclis’te grubu bulunması”, yani 20 milletvekiline sahip olmasına ilişkin düzenlemenin değiştirilmesi tartışılmıştı. Bu konuda başka ülkelerin de uygulamaları incelendi. Bazı ülkelerde, istifa eden milletvekilinin belli bir süre başka bir partiye katılamadığı, bazılarında ise ihtisas komisyonlarında temsilinin engellendiği değerlendirildi.
AK Parti yönetiminin tercihi, ihtisas komisyonlarındaki üye sayısının, seçimden sonra parlamentoya giren siyasi partilerin sandalye sayısına göre dağıtılması, partisinden istifa eden milletvekilinin komisyonlarda temsilinin engellenmesi yönünde oldu.
