Rus askerlerin 8 Kasım 1877 gecesi Aziziye Tabyası’nı ele geçirdiği haberinin Erzurum’da sabah ezanında minarelerden duyurulması üzerine Osmanlı askerine yardım için taş ve sopalarla mücadeleye giren şehir halkına katılmış ve gösterdiği yararlılıklar sonucu efsaneleşmiştir.
1955 yılında hayatını kaybeden Nene Hatun, vefatının 66. yılında da unutulmadı.
Nene Hatun kimdir?
Erzurum’un Palandöken ilçesindeki Çeperli Mahallesi’nde dünyaya gelen, 16 yaşındayken Erzurumlu Mehmed Efendi ile evlenerek Taşmescit Mahallesi’ne gelin giden Nene Hatun’un evliliği süresince 4’ü erkek, 2’si kız 6 çocuğu oldu.
İlk çocuğu Nazım ile sonradan doğan iki oğlunu 1. Dünya Savaşı’nda şehit veren Nene Hatun, Cumhuriyet döneminde “Kırkgöz” soyadını aldı.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda 22 yaşındayken bebeğini beşikte bırakıp, “Bu bebeği bana Allah verdi, ona Allah bakar.” diyerek mahallesi ve sokağından topladığı kadınlarla, saldırıya uğrayan Aziziye Tabyaları’ndaki Türk askerlerine desteğe koşan Nene Hatun, Erzurum’daki bu cephede kazanılan zaferin önemli simgelerinden biri haline geldi.
NATO Orduları Başkomutanı Nene Hatun’un elini öptü
Türk kadınının cesaret ve kahramanlığının simge isimlerinden Nene Hatun, dönemin NATO Orduları Başkomutanı Amerikalı General Matthew Ridgway’in ziyaretinde elini öpmesiyle daha fazla tanındı.
Nene Hatun, yakalandığı soğuk algınlığı ve zatürre nedeniyle vefat ettiği 22 Mayıs 1955 tarihinden 14 gün önce, 8 Mayıs 1955’te “yılın annesi” seçilmişti.
Vefatının 66. yılında saygı ve minnetle anılan Türk kadınının kahramanlık timsali Nene Hatun’un mezarı, Erzurum’da kahramanca mücadele ettiği Aziziye Tabyaları’nda yer alıyor.
Bebeğini emanet edip cepheye koştu
Kürkçüoğlu, Anadolu insanının toprağını müdafaa etme noktasında diğer yerlerde olduğu kadar Erzurum’da da büyük bir mücadele ortaya koyduğunu dile getirerek, şöyle konuştu:
“Nene Hatun’un o dönem kucağında bebeği var. Cepheden yaralı dönen kardeşi Hasan’ın yarasını sardıktan sonra çocuğunu komşularını emanet edip tabyalara koşuyor. Mahalle ve sokağında topladığı kadınları da yanına alıyor. Geliyorlar ve 1, 2 ve 3 nolu tabyalarda büyük bir mücadeleye giriliyor. Nene Hatunlarımız sonsuza dek vatanlarını müdafaa edecektir. Bu ülkenin ebet müddet yaşamasına vesile olacak bizim kadınlarımız ve ninelerimizdir. O kendi mahallesindeki kadınları örgütlemiş, yönlendirmiştir. Nene Hatun öncülüğünde o zaman birkaç gece uyku uyunmamıştır.”
Erzurumluların bu savaşta ordusu ile birleşip Rusları geri çekilmek zorunda bıraktığını anlatan Kürkçüoğlu, kayıtlara göre Rusların Aziziye Tabyaları’ndaki o günkü çarpışmada 800 ölü verdiklerini, Osmanlı tarafında ise sivil ve asker kaybının 300 olduğunu kaydetti.
Nene Hatun’u anlatan eserler ve yapımlar
1911 yılında Erzurum Valiliği yapan Mehmet Emin Yurdakul Nene Hatun’dan ve Aziziye mücadelesinden söz eden makaleler yayınlamıştır
Cumhuriyet gazetesinin İstanbul muhabiri gazeteci İsmail Habib Sevük 1937 yılında geldiği Erzurum’da Nene Hatun ve diğer 93 Harbi gazileriyle yaptığı röportajla bu şahsiyetleri Türkiye’ye tanıtmıştır.
General Ali Fuat Cebesoy 1956 yılında yayınlanan “Moskova Hatıraları”’nda Nene Hatun’dan ve Aziziye kahramanlarından söz etmiştir
Başrollerinde Türkan Şoray ve Kadir İnanır’ın rol aldığı 1973 yapımı Gazi Kadın adlı film, Nene Hatun’un hayatını konu alır.
Talat Uzunyaylalı’nın Nene Hatun’u konu edinen “Efsane Kadın Nene Hatun” adlı tarihi romanı kitabı 2006 yılında yayımlanmıştır.
Uzunyaylalı, M. Talat, Nene Hatun (Biyografi), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 205
2010 yapımı Nene Hatun adlı film, Nene Hatun’un hayatını konu alır.
